Marnix Beyen

Ik vind het altijd een knap initiatief als academici proberen de voortschrijdende inzichten in hun studiedomein ter beschikking te stellen van een groot publiek. En het is dus des te meer lovenswaardig dat de stichting Ons Erfdeel dat aanmoedigt voor wat de geschiedenis van onze contreien betreft. Terecht kreeg dit boek de ondertitel “een geschiedenis voor vandaag”, want als je het leest, merk je hoe inzichten en kennis blijven verschuiven.
Verwacht van een boek van iets meer dan 200 bladzijden zeker geen volledige geschiedenis van België en Nederland. De focus van de auteurs ligt duidelijk op de evolutie van burgerschap en gevoelsgemeenschap: ze schetsen hoe door de eeuwen heen (vanaf de late Middeleeuwen) de burgers in de verschillende gewesten zich hebben verhouden ten aanzien van de overheid, zowel de eigen overheid (maar ja, wat is dat dan precies?) als de vreemde bezetter. Opvallend is dat het mode-woord ‘identiteit’ amper valt, het is alsof de auteurs dat bewust vermeden hebben, wellicht omdat het op dit moment een te beladen term is geworden (maar was dit geen “geschiedenis voor vandaag”?).
Hoeft het te verwonderen dat dit boek eigenlijk vooral in de verf zet hoe verschillend dat burgerschap en die gevoelsgemeenschap geëvolueerd zijn in Noord en Zuid, in Nederland en België. Voortdurend beklemtonen de auteurs hoe in het Noorden een traditie van conformering aan het overheidsgezag de boventoon had (middelpuntvliedend) met een sterke neiging tot technocratische beleid, terwijl in het zuiden net het wantrouwen ten aanzien van de (dikwijls vreemde) overheid ingebakken zat en er een (chaotische) beleidstraditie groeide die alles politiseerde (middelpuntvliedend). Met andere woorden, die focus op de gemeenschappelijke geschiedenis van “De Lage Landen” blijft een erg artificiële benadering, en wie vandaag nog warme gevoelens krijgt bij de Grootnederlandse idee, die is er na de lectuur van dit boek aan voor de moeite.
Dat neemt niet weg dat de conclusie van dit boek merkwaardig genoeg toch is dat zeker na de Tweede Wereldoorlog bleek dat de burgerschaps-invulling in beide landen toch erg grote overeenkomsten vertoonde (vrijheid gaat altijd voor op macht, meningsverschillen worden structureel erkend als onderdeel van het politieke en maatschappelijke systeem, enz) en dat zelfs het overheidsbeleid als zodanig min of meer in eenzelfde stroom kwam. Naar mijn persoonlijk aanvoelen beklemtonen de auteurs net iets te weinig hoe belangrijk Europa daarbij was.
Dit is absoluut een verdienstelijk boek. Persoonlijk schrok ik vooral van de nieuwe visie en benadering die in de hoofdstukken over het uiteenvallen van de Nederlanden (16de en 17de eeuw) aan bod komt. En dan merk je dat je toch wel een beetje bronverwijzingen mist, om op die sporen verder door te kunnen gaan.… (mais)

Dit is uiteraard een erg interessante en soms zelfs amusante verzameling episodes uit de geschiedenis van wat vandaag ‘Vlaanderen’ is, sinds enkele decennia een semi-autonome regio binnen België. De auteurs kozen niet voor de klassieke onderwerpen, maar gaan eerder voor minder bekende gebeurtenissen of aspecten, dikwijls met een anekdotes karakter, maar altijd ingebed in een ruimer kader. De intentie was om de vervlechting van Vlaanderen met de (omringende) wereld in de verf te zetten, op diverse momenten in de geschiedenis. In enkele bijdragen lukt dat uitstekend, maar andere blijven merkwaardig genoeg een eng-Vlaamse focus behouden. En conceptueel wringt er wel wat, en dat is logisch, want het Vlaamse grondgebied van nu is heel anders dan dat van twee eeuwen geleden, en er is ook de onvermijdelijke Belgische context en de heikele Brusselse kwestie. Je merkt dat de samenstellers van deze bundel die issues gewoon omzeild hebben en gegaan zijn voor pragmatiek. Dat levert zeker interessant leesvoer op, maar de notie ‘Wereldgeschiedenis van Vlaanderen’ lijkt me toch lichtelijk megalomaan. Meer daarover in mijn History-account op Goodreads: https://www.goodreads.com/review/show/3804396851… (mais)

Duidelijk het minst afgewerkte deel van de reeks van drie. Evident omwille van de recente periode, maar ook omwille van het zeer wisselend niveau van de bijdragen (de jaren 60 zijn ronduit bedroevend behandeld) en het gebrek aan doorgedreven eindredactie in de laatste bijdragen. Opvallend is het duidelijk verschil in aanpak tussen de Vlaamse en de Franstalige historici (die ook elk bijna uitsluitend bronnen in de eigen taal opgeven). Het blijft natuurlijk altijd een verdienstelijke poging de complexe recente geschiedenis van België op papier te krijgen; anderen kunnen er op voortbouwen.… (mais)