Nelly Heykamp

Kortverhalen, geen bundel hoogvliegers over de hele lijn maar toch enkele uitschieters zoals 'Novemberavond'.

Novemberavond schetst het vrij besloten leven van een vrouw. 'Laten we haar Anna noemen', zegt de schrijfster. Gelukkig genietend van een man en kind en tuin, wisselend opgaand in boeken, taal of wat dan ook, een komfortabel leven leidend met een redelijke dosis zelfbeschikking ingebouwd. Een behoorlijk kompleet leven dus, met zoals in elk bestaan betere en mindere dagen, momenten die niet volmaakt zijn, maar met héél veel gelukkige uren, mogelijk met wel meer gelukkige dagen dan wat een doorsnee mens gegeven is.

Het verhaal gaat een gans andere richting uit wanneer Anna ietwat onverwacht en zeker onbedacht betrokken raakt in een vrij intense korrespondentie met een onbekend persoon. Het zijn leuke, soms ietwat intrigerende, meestal vriendelijke gesprekken, soms met opzet wat misleidend om het speelse karakter te benadrukken én om de nieuwsgierigheid van de andere te misleiden en af te remmen. Naarmate de tijd vordert, ontstaat door de openheid waarmee de meest uiteenlopende maatschappelijke problemen en persoonlijke situaties - mogelijk vrij eenzijdig - aangeraakt worden, een vreemdsoortige vertrouwdheid. Hoewel de onbekende van meet af aan duidelijk zijn hang naar vriendschap en zijn tuk zijn op diskussies benadrukt heeft, is er zeker in de eerste maanden een onbestemd gevoel van onbehagen, van twijfel, van onzekerheid. Het hele opzet baat in een sfeer van naïeviteit, heeft te weinig weg van de alledaagse kontakten, de konventionele omgang die door de maatschappij geaksepteerd en begrepen wordt.

Van een echt verhaal met intriges, nevenpersonages, verwikkelingen is weinig sprake. Sommigen zullen het afdoen als nodeloze navelstaarderij, als een onbegonnen poging helderheid en inzicht te krijgen in het waarom van de aantrekkingskracht. De onbekende heeft alles mooi op een rij: er is een zoeken naar wat vriendschap met soms een ietsje meer, gewoon omdat die niet voorhanden is waar ze moet zijn. Meer is er in dergelijke situaties immers nooit aan de hand. Zijn strategie of liever en beter zijn uitgangspunt is van in den beginne duidelijk verwoord, - tenzij het ietsje meer dan -, maar mogelijk maakt het beschermde milieu waarin Anna leeft, haar gewoon onvertrouwd met dit alles, mogelijk kent ze maar één uitgangspunt, één norm, namelijk de hare. Dit zorgt voor ongelukkige momenten, botsingen en misverstanden, geregelde pogingen om tot consensus, tot vergelijk te komen. Het dramatiese besef dat de wegen mogelijk wel parallel lopen, maar mekaar nooit echt zullen kruisen, is met momenten latent op de achtergrond aanwezig en doet verdriet. In de loop van de tijd worden wel grensjes verlegd, maar mogelijk is wat voor de ene een grens is, voor de andere een ongemarkeerde vlakte. Dilemma 1 dus. Begrijpelijk ware het niet dat men zich voortdurend de vraag kan stellen waarom Anna toch verder gaat, een zo beklijvende intense vriendschap onderhoudt naast een toch vrij harmonies huwelijk. Riskant, dubbel - alvast naar de buitenwereld toe -? Ze kent de beweegredenen duidelijk zelf gewoon niet, dit alles bezorgt haar naast heel blije momenten, wel eens een slapeloze nacht.

Tweede struikelblok is de verschillende kijk op het leven. Dat heeft niet in de eerste plaats te maken met geloof of religieus besef. Er is voldoende volwassenheid om de ene zijn 'hang naar bewijzen' te gunnen, de ander zijn 'voordeel van de twijfel'. In de grond weet mogelijk geen van beiden het zeker, de ene verwerpt elke vorm van godsbestaan bij gebrek aan positieve bewijzen, de ander gelooft toch maar op schaarse gronden gewoon omdat dit een meerwaarde is, diepgang geeft, de oude verhalen toch nog een beetje krediet geeft. Uit die verschillende levensopvatting vloeit er natuurlijk wat voort.. Scherp gesteld kan het als volgt verwoord worden. De ene luistert vooral naar wat zijn verstand hem leert en duidelijk maakt, houdt zijn gevoelens angstvallig in het oog, zet ze als het ware apart, klasseert ze in hokjes en zet ze naar believen en ook meestal buitenspel, ziet alleen rationeel de mens, een levend wezen dat niet meer dan een geëvolueerde vorm van het bestaan is, horend in de keten, nu verschijnend, en weer snel verdwijnend, uit de leegte van toen naar de chaos van nu, weliswaar begiftigd met verstand, maar toch onlosmakelijk verbonden aan de instinkten eigen aan zijn soort, eentje tussen de velen, nu misschien even zijn kop boven het maaiveld stekend, maar zo weer verdwenen en gewist. Hoe hij handelt, wat hij wil, het is allemaal niet zo uniek als men wel denkt, maar elke situatie is onder controle.
Anna daarentegen geeft verstand en gevoelens allebei krediet. Houdt mogelijk veel meer rekening met gevoelens omdat ze ook wel gaat voor ekstreme standpunten en wat provokatie (in gedachten toch, niet in daden..) niet uit de weg wil gaan. Ze denkt al langer niet meer het middelpunt van de wereld te zijn, dat heeft ze met ouder worden wel geleerd,maar beschouwt wel veel van wat haar overkomt als uniek, soms toeval, dat wel, maar toch niet zomaar alledaags. Vandaar ook de totaal andere kijk ook op wat nu gebeurt. Niet zomaar de wetten van het leven, de instinktieve reakties op wat je overkomt, wel echt persoonlijke keuzes, unieke situaties. De wereld van het woord en het boek ligt haar nauwer aan het hart dan de buitenhuise realiteit. Gelukkig weet ze op de gevaarlijke momenten verstandig te zwijgen, wordt de toch wel een keertje opduikende vraag of ze mogelijk een beetje verliefd zou kunnen zijn, wijselijk altijd genegeerd..Dit past niet in het plaatje, niet nu, niet hier. Reïncarnatie misschien? Wie weet? Verder is het uiteindelijk ook nooit of nergens de bedoeling. Het resultaat is gewoon een mooie, ongewone vriendschap die omwille van zijn ongewoonheid soms verwarring schept, meer niet, maar die voor de twee figuren uit het verhaal een verrijking is, een gelukkige aanvulling op het leven dat ze leiden.

Konklusie: hoe werkelijkheid en verbeelding kunnen samenvallen, hoe woorden en zinnen iemand op een dwaalspoor kunnen en willen zetten...… (mais)