Robert Lemm

De Nederlander Robert Lemm (°1945) bouwde zich een goede reputatie op als vertaler van Spaanse en Latijns-Amerikaanse literatuur en schreef zelf ook een aantal documentaire en essayistische werken die betrekking hebben op die leefwereld. Dit boekje is nogal hybride. Het begin met een kleurrijke beschrijving van de kolonisatie van Midden-en Zuid-Amerika door Spaanse kolonisatoren. Lemm zoomt vooral in op de overtrokken materiële en spirituele verwachtingen. Hij beschrijft de goudkoorts die in de 16de eeuw tot de meest beestachtige toestanden leidde, de spirituele koorts die katholieke missionarissen aanzette om een paradijs op aarde te stichten (de ‘reducciones’ van de Jezuieten), tot en met de Verlichtingsutopieën die ook de Latijns-Amerikaanse revolutionairen van de 19de en 20ste eeuw bezielden. “El Dorado” blijkt oorspronkelijk te slaan op de mythe van een vergulde man, ergens in het Amazonewoud, waar tientallen jaren vruchteloos naar gezocht is, waarbij het door de Spaanse kolonisatoren ook de naam van een concreet omschreven gebied werd (ongeveer overeenkomend met het huidige Trinidad en Guyana). Lemm verbindt de koortsige zoektocht naar eldorado met oude Griekse utopieën, christelijke eschatologie en seculiere Verlichtingsidealen. Hij trekt de spanning tussen utopie en realiteit almaar verder door, tot de Latijns-Amerikaanse literatuur van eind twintigste eeuw. Zijn betoog wordt almaar wranger, om te eindigen met de cynische vaststelling: “Eldorado is een illusie”. Interessant, erudiet en onthutsend, maar het boekje mist lijn, en het lijdt nogal aan overdaad, want Lemm slaat de lezer gewoon weg plat met grote en kleine weetjes.… (mais)

PAMFLET
Léon Bloy, die in 1917 op 71-jarige leeftijd stierf, heeft zichzelf wel de 'ondankbare bedelaar' en de 'pelgrim van de Absolute' genoemd. Zijn katholieke vervoering stak de liberale bourgeoisie, de geletterde elite en de conformistische clerus van een Frankrijk dat zieltoogde in naturalisme, estheticisme en vooruitgangsgeloof. Zijn profetentaal en nomadenbestaan lijken maar één vergelijking te gedogen: Nietzsche. Elkaar hebben ze niet gekend.
Robert Lemm is een bewonderaar van Bloy die Nietzsche, en vooral de Nietzche-cultus, verafschuwt.

Recensie(s)

Lemm is bekend als vertaler en kenner van Borges, maar ook als gedreven apologeet van een fundamentalistisch rooms-katholicisme. In dit boek wil hij de Franse schrijver en fervente katholieke bekeerling Leon Bloy (1846-1917) en de doodverklaarder van God, de Duitse filosoof Nietzsche, tegen elkaar afzetten. De toon van dit geschrift wordt gezet door de opdracht: 'Ik draag dit pamflet op aan de Vrouwe van alle volkeren en aan de kleine zielen van de barmhartige liefde' (een verwijzing naar de zogenoemde Maria-openbaringen in Nederland). Lemm heeft grote bewondering voor Bloy en met instemming citeert hij diens uitspraak: 'Wetenschap is het vaandel van de imbecielen' en de zin van P. Pio 'De moderne wetenschap is de bijbel van de duivel.' De meest aandacht gaat uit naar Bloy. Lemm beschrijft, citeert, stemt in, maar - verwonderlijk - hij komt nergens tot een werkelijke analyse. Bloy en Lemm lopen door elkaar, naar het zich laat aanzien ook als Bloy zegt 'ik moet niets hebben van rijken en protestanten.' Nietzsche wordt nog minder geanalyseerd. Nergens wordt zijn filosofie ook maar beschreven. Dit boek verschijnt in de serie 'Pamflet'. Wellicht om aan te geven dat de lezer het met een korreltje moet nemen.… (mais)