Steve Sem-Sandberg

Steve SEM-SANDBERG : W.
19° Eeuw. W (J. C. WOYZECK) wordt in Leipzig onthoofd wegens de moord op J. C. Woost. Geen fictie. Dit verhaal blijft in een collectief geheugen wegens discussies over de misdaad 'bij volle verstandelijke vermogens.' De auteur gebruikt voor zijn boek de historische bronnen. Hij beschrijft het labiele en emotionele leven van de jonge hoofdfiguur. De man brengt zijn jonge jaren door in een sociale armoede die zijn persoonlijkheid erg hypothekeert en een labiele sociale omgang veroorzaakt. De lezer beseft dat W 'ziekelijke' neigingen vertoont, maar er is nergens sprake van een diagnose en al zeker niet van enige behandeling. Hij wordt steeds vernederd, veracht en de vrouwen bespotten hem...Na enkele fouten ten aanzien van de toenmalige maatschappelijke normering laat W bij wijze van vlucht zich inlijven in het leger... Na erg traumatiserende oorlogstijden met veel gruwel, moordpartijen, koude en honger wordt zijn mentaal leven er zeker niet beter op. Na zijn militaire dienst pleegt W. zonder enig besef en voluit hallucinerend een moord op een vrouw, zijn vriendin.
In officiële documenten met de verslagen van de ondervragingen door de gerechtsdeskundige Clarus, wordt duidelijk gesproken over het 'gezond verstand' van W. In zijn jeugd hoort W al stemmen, lijdt aan hallucinaties, epileptische aanvallen en paranoia. Toch verklaart Clarus dat W als soldaat meestal intelligent en slim is tijdens de oorlogstijd.
Woyzeck valt toch ten prooi aan zijn kwellingen. Van een vrijspraak op grond van psychopathologie is geen sprake: Woyzeck is een moordenaar ook al hebben innerlijke stemmen en zijn verwarde, zieke geest hem daartoe bevolen.... Historici en zeker de toneelschrijver Alban Berg wilde in zijn 'Wozzeck' het lijden en de waanzin van zijn hoofdpersoon koppelen aan diens militaire dienst en de traumatisering tijdens de oorlog. Tegenwoordig ziet men, na heel wat ophef destijds, in J. C. Woyzeck minder een moordenaar dan wel een psychiatrische patiënt.
Woyzeck wordt jaren ondervraagd en opgesloten in de gevangenis. Daarnaast zit de man ook geïsoleerd in zijn kwellende pathologische toestand met een erg zieke geest. Dit is de wereld waarin W opgesloten is. Dan wordt de definitieve veroordeling besproken door de auteur, alsook heel minutieus de voorbereiding tot en de uit- voering van de executie zelf.
Het boek illustreert de beoordeling van de waanzin tegenover de juridische en politionele 'wijsheid' van het begin van de 19° E.

Een opvallende zin op het einde van het boek van S. Sem-Sandberg is erg tekenend voor die tijd :

"Het gepeupel wil rechtvaardigheid, niet per se duidelijkheid. En hoewel Carus, de hofraad, het zelfs aan zichzelf niet zou toegeven, is hij zich ervan bewust dat die beide begrippen niet altijd verenigbaar zijn".

Misschien heeft Clarus dit nooit overwogen en is het een gedachtengoed dat de auteur hier fictief projecteert in het hoofd van Clarus.

Prachtig literair boek. Historisch-Psychologisch-Sociaal. Score : 5
GT.… (mais)

Steve Sem-Sandberg lýsir hér í sögulegri skáldsögu sinn á hrollvekjandi máta örlögum gyðinga í gyðingagettóinu í Lodz í Síðari heimsstyrjöldinni. Örlög þeirra og gettóið hafa orðið alræmd vegna þess að æðsti öldungur þeirra, Mordechai Chaim Rumkowski, tók upp virkt samstarf við nasista í von um að það tryggði honum og helstu fylgismönnum hans grið fyrir morðæði SS-sveitanna. Hlutverk hans og gjörðir eru mjög umdeildar enn í dag, hann nýtti sér aðstöðu sína til að stjórna gettóinu sem harðstjóri og af grimmd en mögulega kann hann að hafa lengt líf gyðinganna þar umfram það sem nasistarnir ætluðu sér.
Saga Sem-Sandberg hefur hlotið nokkur verðlaun og er vissulega áhrifamikil en hann hefur líka verið gagnrýndur fyrir að velta sér upp úr grimmdinni og hræðilegum örlögum gyðinganna og höfða stöðugt til tilfinninga lesenda og ég verð að játa að mér finnst um of í þessari sögu. Þótt Helfararsaga gyðinga sé vissulega ömurleg þá má gera um of við það að velta sér upp stöðugt upp úr tilfinningasullinu.… (mais)

Der Tod seines Ziehvaters Johannes sorgt dafür, dass Andreas auf die Insel zurückkommt. Hier auf der norwegischen Insel hat er seine Kindheit bei Johannes im Gelben Haus verbracht. Seine Gefühle sind ambivalent. Eigentlich wollte er nicht unbedingt zurückkommen, denn rückblickend war es nicht besonders angenehm. Alle schienen alles über die anderen zu wissen, doch es wurde nicht geredet, sondern man gab sich verschlossen, besonders denen gegenüber, die nicht von der Insel waren.
Andreas und seine ältere Schwester Minna Hatten mit ihren Eltern in der Nato-Villa gewohnt. Die Kinder wurden von ihren Eltern für ein paar Stunden bei Johannes abgegeben, aber nicht wieder abgeholt. Die Fragen der Kinder beantwortet Johannes mit ausschweifenden Geschichten, die aber immer anders verlaufen. Es scheint als wären die Eltern später bei einem Flugzeugabsturz ums Leben gekommen, als sie ihre Kinder abholen wollten. Andreas folgte seiner Schwester auf Schritt und Tritt und tat alles, was diese forderte. Doch als er sich schuldig machte, ließ sie ihn im Stich. Johannes lässt die Kinder gewähren, selbst dann noch, als Minnas Treiben zu heftig wurde.
Nun ordnet Andreas den Nachlass von Johannes. Es gibt Ungereimtheiten und immer neue Fragen tauchen auf. Langsam begreift Andreas das, was er als Kind nicht verstehen konnte. Johannes hat alles Mögliche gesammelt: Quittungen, Notizhefte, Fotos und Zeitungsausschnitte. Das alles belegt, was Andreas zunächst vermutet und was sich dann als Wahrheit herausstellt. Er erkennt, was es mit den Kaufmanns auf sich hatte, die als die Herren der Insel galten und die während des Krieges eine Kolonie für Kinder errichtet und sogar Deutsche zu Gast hatten. Der Gutsverwalter Herr Carsten war genauso unbeliebt wie die Kaufmanns selbst. Andreas erkennt, dass auch Carsten, der immer noch auf dem Gut ist, obwohl die Kaufmanns längst weg sind, eine wichtige Rolle gespielt hat.
Dieses Buch ist nicht leicht zu lesen, denn die Zeitensprünge sind nicht immer gleich zu erkennen. Die Sprache ist klar, fast schon poetisch.
Es ist eine sehr atmosphärische Geschichte, die teils erschreckend und manchmal auch berührend war. Lesenswert!… (mais)