Pieter Steinz was chef redacteur van de boekenbijlage van de NRC. Hij heeft eerder "Lezen etcetera" gepubliceerd waarin hij in korte lemma's een aantal belangrijke werken uit de Wereld- en Nederlandse literatuur bespreekt. "Made in Europe" kun je min of meer beschouwen als een soort vervolg hierop. In 104 lemma's beschrijft Steinz een aantal kunstwerken op 8 terreinen: Architectuur, Beeldende kunst, Film, strip en fotografie, Literatuur, Muziek, Toneel en dans, Vormgeving en mode en Varia die tot de Europese canon behoren. Aan bod komen schrijvers als Tolstoj "Oorlog en vrede", Kafka, Jane Austen, Astrid Lindgren naast zulke diverse kunstenaars als The Beatles, Fabergé, Cristo, Bernini en talloze anderen. Ook is er aandacht voor de Billy van Ikea en het koffiehuis. Het boek leest prettig weg en is onderhoudend geschreven. Bij ieder lemma staan een groot aantal verwijzingen naar andere kunstwerken zodat je een veelomvattend overzicht krijgt. ( )

“De verdeeldheid in Europa is onloochenbaar. Maar dat geldt ook voor dat wat Europa bindt. In de kunstmusea van Petersburg en Boekarest hangen weken van schilders die ook vertegenwoordigd zijn in de musea van Londen en Madrid. Beethoven en Wagner zijn even populair in de Baltische staten als aan de Méditerranée”.
En dan volgt, aan de hand cultuurmonumenten van velerlei soort, een boeiende tocht door Europa. Van Yves Saint Laurent, de Billy’s van Ikea en de Rolex van Wilsdorf en Davis. Kortom van James Bond tot aan Het Lam Gods van de Gebr. Van Eyck en alles wat daar tussen is.

Tja, en dan natuurlijk de ondertitel van het boek: “De kunst die ons verbindt”. Hoe ik het ook de afgelopen maanden heb geprobeerd, deze pretentie is naar mijn mening niet houdbaar. Om het even praktisch te houden, een Citroën DS is naar mijn mening niet een Europees product maar puur Frans en de grachtengordel hoort ‘gewoon’ bij Amsterdam.
Dat doet overigens niets af van de kwaliteit van het boek. Het is prikkelend om te lezen en het biedt veel informatie. En inderdaad, je zou aan de hand van het boek een mooie ontdekkingsreis door het continent kunnen maken en al reizend van de fraai geredigeerde teksten kunnen genieten.
Maar uiteindelijk wil je toch voor jezelf de vraag willen beantwoorden of dat nu zo bindend is, die kunst.
Geert Mak citeert in zijn boekje “De hond van Tisma” de Duitse schrijver Enzenberger die het echte Europa omschrijft “als het Europa van de zakboekjes: al die agenda’s met telefoonnummers van de Poolse stukadoor en de portier van een klein hotel in Odense tot een heimelijke liefde in Amsterdam, de adressenboekjes die wemelen van zomerhuisjes in Kent, zakenpartners in Oslo, kleinkinderen in Barcelona, bankrekeningnummers in Brussel, vertalers in Bonn, vrienden in Rome, leraren in Novi Sad, collega’s in Boedapest, wijnboeren in Beaune en ga zo maar door.’
Met die mening voel ik me veel meer verbonden en in het verlengde daarvan vind ik dit boek door een verkeerde pretentie wat hol klinken. ( )

Ik was al een liefhebber van de "literatuur-wegwijzers" van Pieter Steinz, maar in dit boek zet hij toch een hele stap verder. Met goed 200 lemma's, die per twee gekoppeld zijn, en een boel extra verwijzingen in de artikelen zelf, brengt hij zowat de hele cultuurgeschiedenis van Europa in beeld. Het was zijn ambitie duidelijk te maken dat we als Europeanen, in onze grote diversiteit, heel wat delen en daar trots op mogen zijn. Ik vind dat hij daar zeker in geslaagd is. Je vindt in dit werk uiteraard de klassiekers (uit de verschillende kunsten), maar Steinz heeft die aangevuld met minder evidente erflaters, zoals het Europees koffiehuis, het Citroën-DS-model, het Ikea-meubilair, enz. Verhoudingsgewijs valt vooral het aandeel mode op, terwijl dans naar mijn aanvoelen wat onderbelicht blijft, en op het koffiehuis na blijft onze eet- en drankcultuur helemaal buiten beeld.. Af en toe permitteert Steinz zich wat persoonlijke accenten zoals Dick Bruna's Nijntje (akkoord, best leuk, maar Europees erfgoed?) of de elektronische popgroep Kraftwerk. Maar je hoort me niet kniezen: dit is een boek om urenlang door te nemen, regelmatig even terug naar te grijpen, cadeau te doen aan cultuurloze kennissen... Bedankt Pieter Steinz! ( )

Héél mooi. Eindelijk iemand die het gat dat Kees Fens ons liet op zou kunnen vullen. Ware het niet. ( )