Dit is zonder twijfel een doorwrocht journalistiek werkstuk waarin je een zo goed als volledig beeld krijgt van de eigen aard en het functioneren van een bijzondere leefgemeenschap die zich hardnekkig lijkt te weren blijven weren tegen de komst van de moderniteit. Dat is tenminste het vertrekpunt van Declercq: Urk, het vroegere eiland in de Zuiderzee, werd in de jaren 1930 via inpoldering aan het land geklonken, maar heeft met veel strijd toch zijn eigen, vooral door (ultra-protestantse) godsdienst getekende karakteristieken behouden.
De auteur heeft zijn verhaal erg didactisch en tot op zekere hoogte zelfs spannend opgebouwd, beginnend met de romantiserende aankomst per boot, de kennismaking van de ‘malle Belg’ met alle eigenaardigheden van de oude kern van het dorp, en in de tweede helft van het boek geleidelijk de ontmaskering van de schaduwkanten ervan. (spoiler alert) Blijkt uiteindelijk dat Urk op zijn eigen manier toch de moderniteit heeft binnengehaald en er zelfs op een heel slimme manier dik aan verdient, met alle uitwassen vandien.
Het wordt nergens expliciet gezegd, maar op het eind heb je de indruk dat Declercq naar Urk kijkt met een heel klassieke bovenbouw-onderbouw-bril, waarbij de religieuze façade maar een misleidend uithangbord is die de gigantische visindustrie die Urk op zijn kleine grondgebied heeft afschermt. Zo’n benadering houdt natuurlijk tot op zekere hoogte steek, maar reduceert de “kern van Urk” toch maar tot een heel simplistisch schema. Ik heb absoluut genoten van de vlotte pen van deze journalist en van de grondige schets die hij presenteert, al verdrinkt hij de vis (pun intended) naar mijn smaak iets te veel in een opeenstapeling van feitjes, en doet zijn verhaal me uiteindelijk toch net iets te geconstrueerd aan. ( )

Interessant maar ik had er meer van verwacht. ( )

Urk is zo een plek waar je als Nederlander hoe dan ook een mening over hebt. Woorden die mij te binnen schieten: extreem religieus, visserij, drugs, drank, rellen. Daar zitten er een paar bij die lijnrecht tegenover elkaar lijken te staan, waardoor het woord hypocriet ook al snel opdoemt.

Maar nee, ik ben nooit op Urk geweest en heb nooit met iemand van Urk gesproken, dus wat weet ik eigenlijk? De Belgische journalist Matthias Declerq deed wat we eigenlijk allemaal zouden moeten doen voor we onze mening uitspreken, namelijk een half jaar op Urk gaan wonen en daar met zoveel mogelijk mensen spreken. Als een soort antropoloog van de moderne tijd bezocht Declerq kerkdiensten, historische verenigingen, illegale kroegen en visverwerkers. Maar ook ging hij een week mee uit vissen. Hij sprak met de oude en de jongere generatie, met de harde kern en met de buitenbeentjes en komt zo uiteindelijk tot een heel genuanceerd beeld van deze bijzondere plek in Nederland. Een veelzijdige plek met het hart in een verleden tijd die allang voorbij is, voortbewegend in een hypermoderne economie.

Heel interessant boek om te lezen. Ok, ik mis nog wel een beetje het vrouwelijke perspectief; Declerq spreekt vooral mannen en jongens. Gezien wie hij is enerzijds logisch, maar ik had meer willen weten over de traditionele kransen (van vissersvrouwen die elkaar steunen), die een paar keer zijdelings genoemd werden. En wat meer achtergrond bij een andere achteloze uitspraak, dat Urk traditioneel een matriarchale samenleving is? Evengoed een prettig geschreven sociografie over een dorp met een hoop dubbele bodems. ( )