In Japan is Yoko Ogawa een bekende schrijfster. Niet alleen schreef zij sinds haar debuut in 1988 al meer dan vijftig boeken, ook won ze zo ongeveer elke grote Japanse literaire prijs. Toch is maar een heel klein deel van haar werk vertaald in het Nederlands of Engels. We hebben de Nederlandse vertaling van het dystopische ‘De geheugenpolitie’ waarschijnlijk te danken aan de nominatie van dit boek voor de International Booker Prize in 2020. Omdat ‘De geheugenpolitie’ in Nederland goed werd ontvangen moet de uitgever het aangedurfd hebben om ook ‘Het onvergetelijke jaar van Tomoko’ te laten vertalen, een boek dat al in 2006 in Japan verscheen.

‘Het onvergetelijke jaar van Tomoko’ is een heel ander boek dan ‘De geheugenpolitie’. Het is een veel kleiner en persoonlijker verhaal. Kort samengevat gaat het over de 12-jarige Tomoko die het jaar 1972 doorbrengt bij haar tante. Tomoko komt uit een eenvoudig gezin en het contrast met het leven bij haar tante kan bijna niet groter zijn. Niet alleen omdat er bij de tante veel meer geld is en zij in een sprookjesachtig huis met eindeloos veel kamers woont. Of omdat de tuin bij het huis vroeger een dierentuin was en er nog een Liberiaans dwergnijlpaard met de naam Pochiko in rondscharrelt. Maar ook door de bijzondere personen die er wonen, zoals tante, die kettingrokend jaagt op spelfouten, Mina, een broos maar zeer fantasierijk nichtje dat luciferdoosjes verzamelt, een charismatische oom die soms maanden spoorloos is en Mina’s Duitse oma, voor wie de tijd in 1917 stil is blijven staan.

Tomoko vertelt haar verhaal zelf, als volwassene en terugblikkend op die tijd. Daardoor kruipt er melancholie het verhaal binnen. Want 1972 ligt inmiddels in een ver verleden en de herinneringen aan die vervlogen dagen hebben een gouden randje gekregen. Het zijn kleine herinneringen die ze ophaalt. Herinneringen aan de karakters van haar huisgenoten. Aan twee oude vrouwen die op een bankje zitten in de ondergaande zon. Aan het komen en gaan van de seizoenen. Aan een middag op het strand. Aan de ademhaling van haar astmatische nichtje. Om van dit boek te genieten moet je echt in de stemming zijn voor traagheid en een poëtische sfeer.

Veel zinnen in het boek deden denken aan haiku’s, niet in vorm, maar in inhoud. Ze geven de ervaring van een kort ogenblik weer in bijna verstilde scènes. Een hoofdstuk kan bijvoorbeeld eindigen met een zin als “De stethoscoop die van zijn hals hing, wuifde heen en weer in de bries” of “Kijkend naar de regen dronken we in stilte, ik mijn fruitmelk en meneer Kobayashi zijn koffie verkeerd”. Ogawa beheerst de kunst om kleine dingen zó op te schrijven dat ze ineens magisch lijken. Als je daarvan kan genieten is dit precies een boek voor jou. ( )

> Un hippopotame nain apprivoisé, une pluie d'étoiles filantes, une amitié vibrante, une collection de boîtes d'allumettes, une grand-mère allemande, un oncle métis directeur d'une usine d'eau gazeuse, une tante adepte des cigarettes et du whisky, et encore : des livres et du volley-ball à partager avec Mina, la cousine raconteuse d'histoires... Voilà ce qui attend Tomoko, petite fille du Japon des années 1970 partie vivre dans la somptueuse demeure de son oncle et de sa tante après le décès de son père. Après La Bénédiction inattendue (lire La Croix du 27 juillet 2007), abandonnant les rives de l'étrange, Yoko Ogawa poursuit dans la veine de La Formule préférée du professeur et tisse sa toile autour d'événements minuscules pour mieux dire l'enfance, avec une infinie tendresse.
—(Vanessa Postec, La Croix)

> La marche de Mina, Yoko Ogawa, traduit par Rose-Marie Makino, éd. Actes Sud, 2011, 316 p. Sa mère veuve partant suivre une formation, Tomoko, 12 ans, part habiter chez son richissime oncle et sa nièce Mina. Description minutieuse de la société japonaise à la fin des années 60.
—Silence